Pozew rozwodowy i orzeczenie o winie
Pozew rozwodowy do sądu może wnieść każdy z małżonków, jeżeli nastąpił między nimi trwały i zupełny rozkład pożycia.
Orzekając rozwód, sąd rozstrzyga m.in. o winie – czyli czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Na zgodne żądanie małżonków sąd może zaniechać orzekania o winie. Wówczas skutki prawne są takie, jakby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Wina a obowiązek alimentacyjny
Wina rozkładu pożycia ma duże znaczenie dla ewentualnego obowiązku płacenia alimentów.
Zgodnie z art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego i znajduje się w niedostatku, może żądać alimentów od drugiego małżonka.
Z kolei art. 60 § 2 k.r.o. przewiduje, że jeśli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego, a rozwód pogorszył istotnie sytuację materialną małżonka niewinnego, to sąd – na jego żądanie – może orzec alimenty, nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku.
Zakres alimentów
Alimenty obejmują dostarczanie środków utrzymania zgodnie z:
- usprawiedliwionymi potrzebami uprawnionego,
- możliwościami majątkowymi i zarobkowymi zobowiązanego.
Okoliczności uzasadniające alimenty to m.in.:
- długotrwałość pożycia małżeńskiego,
- wychowanie dzieci,
- wkład w prowadzenie domu,
- podeszły wiek lub zły stan zdrowia.
Niedostatek i jego znaczenie
Niedostatek oznacza, że małżonek nie może samodzielnie – przy użyciu własnych sił i majątku – zaspokoić swoich podstawowych potrzeb (np. z powodu choroby, wypadku itp.).
Żądanie alimentów może być uzasadnione także wtedy, gdy niedostatek pojawił się po czasie od rozwodu.
Pogorszenie sytuacji materialnej
Aby orzec alimenty z art. 60 § 2 k.r.o., należy wykazać, że rozwód pogorszył istotnie sytuację materialną małżonka niewinnego.
Ocena tego pogorszenia opiera się na porównaniu:
- sytuacji po rozwodzie,
- z sytuacją, jaka byłaby, gdyby rozwód nie nastąpił.
Zmiany w położeniu małżonka między rozstaniem a rozwodem nie mają znaczenia (por. orzeczenia SN z 07.01.1969 r. oraz 28.10.1980 r.).
Kto może otrzymać alimenty?
Alimenty mogą zostać przyznane również:
- małżonkowi pracującemu,
- pobierającemu rentę, emeryturę lub zasiłek,
- żonie niepracującej.
Ustanowienie intercyzy (rozdzielności majątkowej) nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny. Tak samo w przypadku separacji – obowiązek dostarczania środków utrzymania nadal istnieje.
Kiedy i jak można uzyskać alimenty?
Alimenty można uzyskać:
- w wyroku rozwodowym,
- w postanowieniu zabezpieczającym (na czas trwania postępowania),
- w odrębnym postępowaniu po rozwodzie.
Pozew o alimenty powinien zawierać:
- Opis stanu faktycznego.
- Rozliczenie kosztów utrzymania.
- Dokumentację stopy życiowej.
- Informacje o dochodach i majątku osoby zobowiązanej.
- Wniosek o zabezpieczenie (tymczasowe alimenty) – te są natychmiast wykonalne.
Wysokość i opodatkowanie alimentów
Nie ma ustawowych minimalnych ani maksymalnych alimentów na małżonka.
Alimenty mogą podlegać opodatkowaniu, jeśli są wypłacane osobom innym niż dzieci. Zwolnienie z podatku przysługuje tylko, gdy:
- alimenty są zasądzone wyrokiem lub ugodą sądową,
- miesięczna kwota nie przekracza 700 zł.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Zgodnie z art. 60 § 3 k.r.o., obowiązek alimentacyjny wygasa, gdy:
- małżonek uprawniony zawrze nowe małżeństwo,
- minie 5 lat od rozwodu (jeśli rozwód był bez orzekania o winie, i sąd nie przedłuży obowiązku z uwagi na wyjątkowe okoliczności).
W przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie – obowiązek trwa do zawarcia nowego związku przez małżonka uprawnionego lub jego śmierci.
Zmiana alimentów
Na podstawie art. 138 k.r.o., można żądać:
- obniżenia alimentów,
- ich wygaśnięcia – jeśli nastąpiła istotna zmiana stosunków (np. emerytura, niezdolność do pracy, kalectwo).
Zmiana sytuacji (np. przejście na emeryturę) nie powoduje automatycznego wygaśnięcia alimentów – trzeba złożyć stosowny pozew.
Nadużycie prawa do alimentów
Sąd może oddalić powództwo o alimenty, jeżeli:
- małżonek niewinny dąży do życia kosztem drugiego małżonka,
- nie podejmuje pracy mimo wykształcenia i dobrego zdrowia,
- celowo wywołał niedostatek, by uzyskać alimenty.
